Leke Çıkarıcı

Leke çıkarma işleminden önce lekenin ne lekesi olduğunu bilmek en önemli konulardan birisidir. Eğer lekenin ne olduğunu bilmiyorsanız, kokusu, rengi ve giysideki yeri size ipuçları verebilir. Kurumuş yağ lekeleri bozuk kokar, fakat kuru görünür.
Yemek lekeleri genellikle giysilerin önünde, ter lekeleri yaka ve koltuk altlarında, siyah yağ ise pantolon ve gömleklerin araba kapısına değebilecek yerlerinde olur.

Lekenin rengiyse sizi aldatabilir. Örneğin; pas rengindeki lekeler kahve, çay, limonata (karamelleşmiş şeker), benzoyl peroksit içeren kozmetik ürünleri, keçeli kalem, pastel boya, bebek maması lekesi ya da birçok şey olabilir.

Temel olarak 2 tür leke vardır ve kimyasal özellikleri nedeniyle farklı lekeler farklı leke çıkarıcı ürünlerin kullanılmasını gerektirir. Ayrıca bazı leke türlerinin çıkarılması diğerlerine göre daha zordur.

Yiyeceklerden, meyve sularından, evcil hayvanlardan, bitkilerden veya çimenden kaynaklanan organik lekelerin çıkarılması genellikle daha kolaydır. Boyaların, ahşap verniklerinin, kumaş boyalarının, pasın veya mürekkebin neden olduğu inorganik lekelerin çıkarılması, yapısal özellikleri nedeniyle daha güç olabilir. Çünkü, yapısal özelliklerine göre bazı lekelerin kumaşlara yapışma olasılığı artmaktadır.

Çoğu aile için leke çıkarıcı kullanarak lekelerin çıkarılması, giysi bakımının önemli bir parçasıdır. Leke hızlı ve titiz bir şekilde çıkarılabilirse, giysiler daha uzun süre kullanılabilir ve bu sayede giysi masrafları azaltılabilir.
Leke çıkarıcılar hakkında bilgiler bulunduran bu bülten, yıkanabilir kumaşlardaki birçok lekenin nasıl çıkarılacağını açıklamaktadır.

Akrilik, naylon, olefin, polyester ve bunların karışımı gibi sentetik lifler ya da kalıcı baskı apreli pamuklar sert ve dayanıklıdır, fakat lekelere karşı hassastır. Oluşan lekeler, çabucak çıkarılmalıdır. Bu tür liflerden üretilen ya da apreler içeren kumaşlardaki lekeler kurursa, doğru leke çıkarıcı kullanılsa bile leke bulunduğu yüzeyden çıkarılamayabilir. Bu lekeler, mavi ya da haki gibi düz açık renklerde daha çok göze çarpar.
Diğer taraftan, çabuk davranılırsa birçok lekenin çıkarılabilme şansı vardır.

Aşağıdaki genel yöntemler her lekeye uygulanabilir. Kurumamış lekeler daha kolay çıkar, bu yüzden leke kurumadan uygun leke çıkarıcı ile işleme bir an önce başlamanız gerekir.

• Temiz bir bez ya da kağıdı leke üzerine bastırarak fazla sıvıyı alın. Metal bir spatula ya da tırnağınızla lekeyi hafifçe kazıyın. Leke çıkarıcı, çamur gibi bazı katı lekelere kuruduktan sonra uygulanırsa leke daha kolay çıkarılır. Leke kuruduktan sonra giysi makineye atılmadan önce fırçalanmalıdır.
• Lekeli bölgeyi tiftikli havlu veya koyu renkli bir bezle ovmayın. Bu uygulama, leke çıkarıcı kullanılacak işlemi daha zor bir hale getirebilir.
• Kurumamış bir leke için leke çıkarıcı olarak sabun kullanmayın. Lekenin sabunla ovulması, çoğu lekeyi daha da sağlamlaştırır.
• Leke çıkarıcı kullanacak olduğunuz kumaşın yıkanabilir olup olmadığına karar verin. Eğer kuru temizleme gerekiyorsa, vakit kaybetmeden kuru temizlemeciye götürün.
• Süet, deri ya da kürk kumaşlarda leke çıkarıcı kullanmayın. Bu kumaşlar için profesyonel kuru temizleme ya da halı yıkama firmalarına ihtiyaç duyulur ve bazı profesyonel temizlemeciler bile leke çıkarıcı kullanmaz.
• Ne olduğunu bilmediğiniz lekelerde, leke çıkarıcı olarak sıcak su kullanmaktan kaçının. Sıcak su; süt, yumurta vaya kan gibi protein lekelerini sabitleştirir.
• Leke çıkarıcı malzemeleri, kumaşın rengini ya da apresini etkileyip etkilemediğini görmek için giysinin görünmeyen bir yerinde test edin.
• Kumaş sert veya dayanıklı değilse, aşırı şekilde ovmaktan kaçının. Ovmak lekeyi dağıtabilir ya da kumaşın rengine, lifine ya da dokusuna zarar verebilir.
• Lekeli kumaşları ütülemeyin. Sıcaklık çoğu lekeyi sabitleştirir.
• Çamaşır makinesi ile yıkamadan önce, giysilerde leke olup olmadığını kontrol edin. Çünkü birçok leke, leke çıkarıcı ile desteklenen ön işlem gerektirir.
• Leke çıkarıcıyla işlem yaptıktan sonra yıkamış olduğunuz giysiyi leke geçmiş mi diye kontrol edin. Eğer leke hala duruyorsa, giysiyi kurutma makinesi ile kurutmayın. Makinenin sıcaklığı lekeyi daha da kalıcı hale getirir.
• Çok kirli çamaşırları ayrı yıkayın. Çamaşır yıkanırken deterjan yetersizse, su sıcaklığı çok düşükse, yıkama süresi çok uzunsa ya da çamaşır makinesinde çok çamaşır varsa leke çıkarıcı sayesinde parçacıklara ayrılan lekeler, lekesiz çamaşırları da lekeleyebilir.
• Leke çıkarıcı malzemeyi, giysiden veya halıdan tamamiyle arındırmadan başka bir leke çıkarıcı kullanmanız yeni lekelerin oluşmasına neden olabilir.

Birçok leke çıkartıcı kimyasal maddeler tehlikeli olduğu için evlerde kullanılırken dikkat edilmelidir. Bazı leke çıkartıcılar alev alabilirken, bazıları da zehirlidir.

Leke çıkarıcı kullanımlarıyla ilgili alınması gereken bazı önlemler aşağıdaki gibidir:

• Leke çıkarıcı ürünleri karıştırarak kullanmayın (renk açıcı ve amonyak birlikte kullanıldığında zehirli gaz yayar).
• Çocukların ulaşamayacakları yerlerde ve yiyeceklerden uzak olarak leke çıkarıcı ürünleri muhafaza edin.
• Leke çıkarıcı üzerindeki bütün talimatları ve uyarıları okuyun. Bir kaza durumunda talimatları okuyabilmek için kimyasal maddeleri kendi kutularında saklayın.
• Bütün leke çıkarma malzemeleri ve ticari leke çıkarıcı ürünleri, üzerinde yazan tavsiyelere göre kullanın.
• Leke çıkarıcıların, teninize değmemesine dikkat edin. Çünkü bazılarını deri, kolayca emer.
• Kuru temizleme çözücülerini ve diğer kimyasalları iyi havalandırılan yerlerde kullanın. Zehirli gazlar hastalığa neden olabilir.
• Çözücüleri, ateşe ya da elektrik çıkışına yakın yerlerde kullanmayın.
• Gaz kaçmaması için leke çıkarıcı kutularının kapağını sıkıca kapatın.

Birçok ticari leke çıkarıcı ürünün, patent hakları tarafından korunan özel formülleri vardır. Etiketlerde bulunan güvenlik amaçlı içerikler, çıkarmak istediğiniz leke için bu ürünün yararlı olup olmayacağını belirlemenizde yardımcı olur.
Her tür lekeyi çıkarabilecek mucize leke çıkarıcılar olmadığını da dikkate almanız gerekir.

Leke çıkarmak için gerekli malzemeler genellikle bakkallarda, genel alışveriş merkezlerinde, eczanelerde ve boyacılarda bulunabilir.

Deterjanlar: Ağır lekeler için sıvı deterjanlar (Era, Fab, Grease Relief, Tide, Wisk), Hafif lekeler için sıvı deterjanlar (Delicare, Ivory, Lux,Woolite), Toz deterjanlar (Amway, Cheer, Dash, Oxydol, Sears, Tide).

Renk Açıcılar: Oksijenli su, Sodyum perborat bazlı toz renk açıcılar (Biz, Borateem, Clorox 2, Purex, Snowy),
Sıvı renk açıcılar (Snowy, Vivid), Sodyum hipoklorit bazlı sıvı çamaşır suyu (Clorox, Hi-lex, Purex).
Sıvı çamaşır sularının raf ömrü azdır. Altı aylık bir çamaşır suyunun leke çıkarıcı etkisi, neredeyse yok gibidir.
Sıvı çamaşır suyunun renk açıcılığını test etmek için bir yemek kaşığı çamaşır suyu ile 3 damla suyu karıştırın.
Bir göz damlası kullanarak giysinin görünmeyecek yerine bu karışımdan bir damla damlatın. Giysinin kuruması için birkaç dakika bekletin. Eğer kumaşta renk değişimi olmamışsa, leke çıkarıcı ürünü güvenle kullanabilirsiniz.
Ayrıca toz renk açıcı paketleri üzerinde renk açıcılık testi için talimatlar vardır.

Emici Maddeler: Temiz beyaz bezler, Kağıt havlular (beyaz), Süngerler (beyaz ya da doğal renkli).
Dikkat: Renkli süngerler ya da kağıt havlular, kumaşlara çıkarması zor boya lekeleri bırakabilir.

Koku Giderici Maddeler: Aktif kömür, Kalsiyum karbonat, Soda.

Sentetik lifli kumaşlar, leke çıkarıcılara karşı hassastır. Yağ çözücüler de, vinil ya da doğal kauçuk içeren kumaşlara zarar verebilir. Vinil tabakalı kumaşlara uygulanan leke çıkarıcı, yumuşatıcı maddeyi gidererek sertleşmesine sebep olur. Leke çıkarıcı olarak perkloroetilen, olefinlere zarar verebilir, fakat olefin kumaşlarda, trikloroetilen ve florokarbon gibi kuru temizleme işleminde kullanılan leke çıkarıcılar kullanılabilir. Asetat kumaşları, aseton leke çıkarıcısı ile çözülür. Aseton veya boya inceltici leke çıkarıcılar, triasetat ile modakrilik kumaşlara zarar verir. İpek, yün ve devetüyü ile kaşmir gibi diğer tüy lifleri taze çamaşır suyunda çözülür. Leke çıkarıcı esanslı çamaşır suyunun etkisini azaltmak için sulandırarak kullanmak; yünün sararıp sertleşmesine, ipeğin ise incelip renginin solmasına neden olur. Pamuk, keten, yapay ipek ve rami gibi selüloz lifleri, leke çıkarıcı defalarca kullanılırsa incelir, fakat renk ağartıcılar, selüloz lifleri üzerinde leke çıkarma amacıyla kullanılabilir. Sulandırılmamış konsantre leke çıkarıcı, kumaşları öyle inceltir ki, kumaşlar kolayca yırtılır ya da eskir.

Çarşaf, Yastık Kılıfı, Yatak Örtüsü, Giysi Yakaları ve Havlulardaki Tuhaf Renkli ve Pas Görünümlü Lekeler
Bu lekeler, kozmetik ürünlerinde (akne ilaçları dahil) kullanılan benzoyl peroksitten kaynaklanır. Benzoyl peroksit kimyasal renk açıcı etki gösterir, bundan dolayı çözünmez ve vücuttan çıkarılması zordur. Ayrıca, bazı boyaların rengini kalıcı olarak değiştirebilir. Böyle hasarlara karşı leke çıkarıcı etkili olmadığı için en baştan önlem alınmalıdır. Kimyasal madde içeren ürünlerin kullanılması gerekiyorsa, beyaz yakalı giysiler giyilmeli ve evde kullanılan havlu gibi eşyalarda beyaz renk seçilmelidir.

Yumuşatıcı Lekeleri
Giysileri makinede kuruturken kumaş yumuşatıcı, düzensiz dağılarak ipeksi polyester ve pamuk/polyester karışımı kumaşlarda leke bırakabilir. Yumuşatıcıdan kaynaklanan lekeler, mavi ile haki gibi açık renkli kumaşlarda daha çok görülür. Bu problemi aşmak için, leke çıkarıcı yerine son durulama suyuna eklenen yumuşatıcılardan kullanın.

Yeni Yıkanmış Çamaşırlardaki Sert Kaba Dokular ve/veya Donuk Renkler
Fosfatsız granül deterjanlar, sert su ile birleşerek giyside sert bir doku bırakabilir. Sertleşmiş giysiyi sirke ve su karışımında ıslatıp bekletmek giysiyi eski haline getirebilir, fakat önce sirkeyi giysinin görünmeyen bir yerinde deneyerek kumaş renginin akıp akmadığını kontrol etmeniz gerekir.
Fosfat bazlı deterjan kullanarak, en baştan bu problemi önleyebilirsiniz.

Renk Akmaları
Renk akması konusunda bir etiketleme mevzuatı olmadığından, tüketicilerin giysiyi üreten ya da satan kişiye şikayette bulunmaktan başka çaresi yoktur. Çünkü, leke çıkarıcı kullanmak bazı durumlarda başarılı olsa da, leke çıkarıcının durumu kötüleştirme ihtimali daha yüksektir. Etiketteki giysi bakımı işlemlerini dikkatli bir şekilde uyguladığınız sürece, çoğu ünlü firma şikayetinize olumlu bir yanıt verecektir. Leke çıkarıcı etkili olmadığı için bu tür problemlerden kaçınmanın yolu, aşırı renk kontrastı olan giysiler satın almamaktır.

Koyu Renkli Kumaşlardaki Beyaz Tozlu Çizgiler
Koyu renkli giysilerdeki tozlu çizgiler, büyük ihtimalle deterjanın iyi çözünmemesi veya iyi durulanmamasından kaynaklanır. Bazı fosfatsız deterjanlar, çizgi şeklinde görünen sert maddeler bırakabilir.
Bu problemden kurtulmak için leke çıkarıcı kullanmanıza gerek yoktur. Deterjanınızı değiştirmeniz yeterlidir, ya da önce makinenin yıkama suyuna deterjanı koyup sonra çamaşırları makineye atabilirsiniz.
Oluşan çizgileri ise genellikle çamaşırları tekrar durulayarak çıkarabilirsiniz.

Sararma, Grileşme ya da Genel Renk Solması
Leke izlenimi verebilen bu durumlar, yetersiz ya da fazla deterjan kullanmaktan veya çok düşük sıcaklıkta yıkama yapmaktan kaynaklanabilir. Giysiyi eski rengine döndürmek için uygun ölçüde deterjan kullanarak tekrar yıkayın.
Rengi sararmış beyaz kumaşlarda son çare olarak piyasada satılan renk çıkarıcıları kullanın. Kullanıldığı giysinin rengini hemen açacağından, ürünü çok dikkatli kullanmanız gerektiğini unutmayın.
İpek, yün ya da likralı kumaşlardaki sararmalar, renk açıcının uygun şekilde kullanılmamasından dolayı liflerin bozulmasından kaynaklanır ve çıkarılamaz.

Halıdaki Çamaşır Suyu Lekeleri
Halıdaki çamaşır suyundan kaynaklı lekeler için yapılabilecek bir şey maalesef yoktur. Ayrıca, çamaşır suyu iyi bir temizlik ürünü olsa bile, halılarda leke çıkarıcı olarak kullanılması kesinlikle yanlıştır. Lekeyi çıkarmak bir yana, çamaşır suyunun kendisi de başka lekelere neden olabilmektedir. Çamaşır suyu halıdan tamamıyla çıkarılamadığında; bu, hem sağlığınız hem de halılarınızın ömrü açısından açık bir tehlike oluşturur.